İki yandan gelen cihad ve haçlı seferleri arasında kalan Bizans, millî bir devlet değil, Doğu Roma İmparatorluğu idi. Bu imparatorluk içinde çok çeşitli halklar yaşıyordu. Rom yahut Rum burada Hellen yahut Yunan ile eş anlamlı değildi. İmparatorların da hepsi Hellen asıllı değildi. Mesela bazı Bizans imparatorları Ermeni idi.

Heraclius (610-641), Mezezius (Mecetius) (668-669), Philippicus Bardanes (Vardan) (711-713), Artavasdos (Artavazd) (741/42-743), Ermeni V. Leo(823-820) ve III. Michael (842-867) Konstantinople'da hüküm sürmüş tam veya yarım kan Ermeni imparatorlardır.

İnternet kaynakları: Öztürk, 01. 12. 2018, B5914B/2

Bizans İmparatoru aynı zamanda devletin ve kilisenin en büyük başkanı idi.
Aynı zamanda Roma Bişofu da kendisini Papa, yani bütün hristiyanların başkanı olarak görmekte idi.

İsa'dan sonra ikinci bin yıl başlarındaki gelişmeler ilginçtir:

Bizans toprakları üzerinde kurulan bazı latin kiliseleri kapatılır.

1054, Konstantinopolis.
Roma tahtının elçileri Hagia Sophia kilisesinde mimberin üzerine Konstantinopolis Patriği'nin afaroz edildiğini bildiren bir ferman bırakırlar.
Milger, 1988, A133B, S. 43

1073, Roma:
Kilise reformunun ateşli savunucusu Kardinal Hildebrand, Papa olarak seçilir ve Gregor VII. adını alır.
O, Roma'daki Papa'yı hristiyanlığın en üst çobanı olarak halkların ve imparatorlukların üzerinde görmektedir.
Milger, 1988, A133B, S. 43

1074de Kral Heinrich IV. yukarı İtalyan şehirlerine bişoflar tayin eder.
Papa Gregor VII., Kralı aforozla tehdit eder.
1076da Heinrich IV. bir Kutsal Roma İmpatorluğu konferansı toplar ve Gregor VII. nin papalığını iptal eder. Aynı zamanda kendini Roma İmparatoru (=Kaiser, Almanca Sezar) olarak ilan ettiğinden Konstantinopolis'teki Roma İmparatoru'nun rakibi olmuştur.
Papa Kaiser'i aforoz eder.

1081de Alexios Comnenos Bizans tahtına çıkar.
Papa Gregor Alexios'u aforoz eder.

1081: Selçuklular Konstantinopolis'e çok yaklaşmıştır.
1081, Dyrrhachium (Durazzo, Arnavutluk):
Papa Gregor'un çağrısıyla Güney İtalya'daki Normanlar Robert Guiskard ve oğlu Bohemund öncülüğünde Adria'yı geçip Bizans'a saldırırlar. Venedik filosu Bizansa yardıma gelir. Dyrrhachium' daki Bizans garnizonu bir süre dayanır. Bizans denizde üstünlükte görünür. Bizansın seçkin askeri birliği olan, "Vareg" denilen Anlgosakson paralı askerler, Normanlar'a karşı yenilir. Alexios bazı savaşları kaybeder ama direnir. 1084 de Normanlar Gregor'un çağırısı ile Heinrich IV.'le savaşmak için geri döner. Arnavutluk ve Yunanistan'daki savas 1085e kadar sürer. Bizans defalarca düşmek üzere kalır. Bu savaştan Selçuklular istifade eder.

Arkadan Herzog Gottfried von Bouillon Bizans'a saldırır. Alexios bunun üzerine Turkopol'ları Gottfried'e karşı gönderir.
Turkopollar (=Yunanca Turkopouloi-Turkoğulları) hafif süvari birlikleridir. Haçlı seferleri sırasında hem Bizans'ın hem de Franklar'ın hizmetinde savaşırlar. Turkmen aşiretlerinden toplanan Turkopollar Orta Asya geleneği ile at üzerinden düşmanlarına ok yağdırır. Bu taktikle ilk defa karşılaşan Gottfried geri çekilir ve Anadolu'ya geçer.

1084 de Heinrich IV. kumandasındaki ordu Roma'ya yürür. Papa Gregor Engelsberg'de sıkışır. Bizans'a karşı savaşmakta olan Normanları yardıma çağırır. Robert Guiskard, emrindeki Arap paralı askerleriyle Romaya girer ve Papa'yı kurtarır. Giskard'ın askerleri şehri yağma etmekle kalmaz, kadınlara tecavüz eder ve kiliseleri ateşe verirler. Roma halkının tepkisi üzerine Papa Gregor VII. şehri terketmek zorunda kalır. Bir yıl sonra da Salerno'da sürgünde ölür.
1088, Terracina (İtalya): Ostia'nın Kardinal Bişofu Odo von Lagery, Urban II. adıyla Papa olur. Ancak Normanların hakimiyet bölgesinde hareket edebilir. Roma'da Heinrich IV.'in tayin ettiği Clemens III. Papa'dır. Urban II. Terracina'dan Heinrich'e karşı Alman Beylerinin muhalefetini kışkırtır.
1089, Melfi Konsili (İtalya):
Urban II., Alexios'un aforozunu kaldırır.
1095, Konsil von Piacenza (İtalya):
Urban, hala Heinrich ve Clemens'le savaş halindedir, Alexios'un gerçekliği tartışılan bir daveti üzerine, ilk "Haçlı Seferi"ni planlar.
Heinrich'in iktidar bölgesinde Urban'ın Papalığı tanınmaz. Papa Fransa'ya geçer.
1095: Urban II., Clermont'da bu şartlar altında toplanan Konsilde ilk "Haçlı Seferi"ne çağrı yapar.

1097 da Bohemon tekrar Konstantinopolis'e gelir. Alexios ona haraç ve ordusu için erzak verdikten sonra onu Anadolu'ya geçirir.
Arkasından Graf Raimund von Toulouse gelir. Alexios onu dostça karşılar. Yunanlı haydutlar haçlılara saldırır ve onları yağma eder. Bundan sonra haçlılar ve Bizans birlikleri arasında çeşitli arbedeler olur. Bizans'a önemli zararlar vermesine rağmen Alexios ona da haraç ve erzak vererek Bizans birlikleri eşliğinde Anadolu'ya geçirir.
Bizans hem çeşitli haçlı grupları tarafından tahrip edilmiş, hem de verilen haraçlar yüzünden hazine büyük altın ve gümüş kaybına uğramıştır.

Bizans'ı kurtarmağa gelen haçlıların yaptıkları en büyük keşif, Konstantinopolis'in zenginliği oldu.

Gottfried von Villehardoin kendisine refakat edenlerin şaşkınlığını yazıyor:
Konstantinopolis'i daha hiç görmemiş olanların hepsi şehre bakıyordu, çünki yeryüzünde bu kadar zengin bir ülkenin olabileceğine inanamıyorlardı.
Milger, 1988, A133B, S. 289

Konstantinopolis o zamanlar ikiyüzellibin nüfusuyla dünyanın en büyük şehri idi.
1202-1204, dördüncü Haçlı Seferi:
Haçlı orduları savaş ilan etmeğe bile lüzum görmeden Konstantinopolis'e saldırır.
Bizans kronisti Niketas Choniates anlatıyor:

Bir kısmı karadan, bir kısmı denizden kaleye saldırdılar, normalde buraya düşman gemilerinin saldırısı beklendiğinde ağır bir demir zincir asılmıştır. Burada seyretmek zorunda kaldık ki, kısa bir direnişten sonra Roma kuvvetlerinin bir kısmı geri kaçtı, diğerleri öldürüldü yahut esir alındı. Kısa süre sonra zincir kırıldı ve bütün düşman filosu içeri girdi.
Milger, 1988, A133B, S. 291

Sert çatışmalardan sonra Bizans kuvvetleri yenilmeğe başlıyor. Haçlılar şehri ateşe veriyor.

Niketas Choniates:
Birbirinden uzak pek çok yere ateş koydular ve binaları ateşe verdiler. Ve ateş tahmin ettiklerinden daha çok yükseldi. Bütün gece ve ertesi gün akşama kadar ateş etrafına saldırdı ve herşeyi yok etti.
Milger, 1988, A133B, S. 295

Haçlılar bütün kapılardan şehre akıyorlar. İmparator, kumandanlar ve zenginler kaçıyor. Halk haçlılara aynı dinden olduklarını göstermek için çarmıh ve kutsal ikonları taşıyarak sokaklara çıkıyor. Haçlılar halkı kılıçdan geçiriyor.

Gottfried von Villehardoin:
Rumların (=Griechen, MGS) nasıl doğrandığını seyredebilirdiniz. Atlar, gösteri kısrakları katırlar ve diğer zenginlikler alındı. O kadar çok ölü ve yaralı vardı ki sayılamazdı.
Milger, 1988, A133B, S. 298

Sonra şehir pervasızca yağma ediliyor.

Gottfried von Villehardoin:
Diğerleri şehre dağıldı ve çok kârlı çıktılar. Ganimet o kadar büyüktü ki, kimse değerini tahmin edemezdi. Altın, gümüş,çanak çömlek, kıymetli taşlar, saten, ipek, kürk mantolar ve düşünülebilecek en kıymetli zenginlikler.
Milger, 1988, A133B, S. 298

Büyük ganimet, İsa'nın ve Meryem'in kutsal emanetleri dahil, Avrupa'ya taşınır. En önemli kısmı Venedik'teki Markus Katedrali'ne, diğer önemli bir kısmı Köln Katedrali'ne gider.

Köln şehir kroniği:
Şehir fethedildiğinde tarifsiz zenginlikler, dünyanın en değerli ve emsalsiz kıymetli taşları ve efendimizin çarmıhımın bir parçası bulundu. Hazır bulunan bişoflar bunu parça parça kestiler ve asillere dağıttılar.
Milger, 1988, A133B, S. 301

1204. Bizans Impartorlugu yıkılmıştır. Uzun tartışmalardan sonra Balduin von Flandern ilk Latin Impartoru olarak seçilir. Ülkenin dörtte biri ona aittir. Montferrat Markisi, Thessaloniki, Thessalya ve Makedonya'yı alır. Venedik'e Girit dahil yunan adaları ve Peloponez düşer. İmparatorluk Roma' daki Papa'ya bağlanmıştır. Halk othodox kalır.

Balduin von Flandern 1205 de Bulgarlara esir düşer. 1225de çeşitli eyaletler çeşitli yeni Bizans Imparatorları'nın eline geçer. 1261de Nikea (=İznik) İmparatoru Michael VIII., Cenevizliler'in yardımıyla Konstantinopolis'deki Latin İmpartorluğu'nu ele geçirir. Bizans çok fakir ve zayıf düşmüştür. Bir daha eski gücüne ulaşamaz.